Zasady odpowiedzialności pracownika wynikają z kodeksu pracy (odpowiedzialność pracownicza) lub z kodeksu cywilnego (odpowiedzialność na zasadach ogólnych). To, które przepisy będą miały zastosowane zależy w głównej mierze od okoliczności wyrządzenia szkody.

Zgodnie z art. 114 kodeksu pracy przepisy działu piątego tegoż kodeksu stosuje się wówczas, gdy pracownik wyrządził pracodawcy szkodę wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ze swej winy. Z przepisu tego wprost wynika, że odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy na zasadach opisanych w kodeksie pracy powstaje, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

• pracownik wyrządził pracodawcy szkodę,
• szkoda została wyrządzona z winy pracownika,
• szkoda została wyrządzona wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,
• wyrządzenie szkody pozostaje w normalnym związku z faktem niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.

W postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności materialnej pracownika powinno się więc badać zakres obowiązków odpowiedzialnego pracownika, który uzależniony jest od charakteru wykonywanej pracy, zajmowanego stanowiska a także poleceń pracodawcy.Gdyż tylko w taki sposób możemy obiektywnie stwierdzić czy do wyrządzenia szkody doszło przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych czy obok nich.

Podkreślić więc należy, że przepisy kodeksu pracy dotyczące zasad odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy będą miały zastosowanie tylko w przypadku gdy do wyrządzenia szkody doszło przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych i tylko w przypadku ich niewykonania lub nienależytego wykonania.

W przypadku gdy pracownik wyrządza szkodę pracodawcy przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych lub po ich zakończeniu, przepisy działu piątego kodeksu pracy nie będą miały zastosowania. W takim przypadku zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego regulujące odszkodowania na zasadach ogólnych. W takich przypadkach pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych (art. 415 i n. KC).

Przykład: 

Samowolne użycie samochodu zakładu pracy przez pracownika-kierowcę dla własnych celów, po zrealizowaniu objętego treścią stosunku pracy zadania i udzielonego mu polecenia, określającego cel, sposób i czas używania tego samochodu, nie jest wykonywaniem obowiązków pracowniczych i wykracza poza treść wiążącego strony stosunku pracy. Za wynikłą z takiego zachowania się pracownika szkodę dla zakładu pracy odpowiada on na podstawie przepisów prawa cywilnego – takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Gdańsku (I ACa 778/12)

Pracownik ponosi odpowiedzialność względem pracodawcy gdy szkoda została wyrządzona z jego winy, przy czym do powstania tej odpowiedzialności wystarczy zaistnienie winy nieumyślnej. Winę nieumyślną definiuje się jako sytuację, w której, „sprawca wprawdzie przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, albo też nie przewiduje możliwości nastąpienia tych skutków, choć powinien i może je przewidzieć.” – KP red. Sobczyk 2020, wyd. 5/Korus. Innymi słowy jest to niedbalstwo, choćby miało postać lekką.

Wina umyślna natomiast istnieje wówczas, gdy sprawca chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy i celowo do tego zmierza (zamiar bezpośredni) lub gdy mając świadomość szkodliwych skutków swojego działania i przewidując ich nastąpienie, godzi się na nie, choć nie zmierza bezpośrednio do wyrządzenia szkody (zamiar ewentualny).

Podkreślić również należy, że istnieją przepisy, zarówno w kodeksie pracy jak i kodeksie cywilnym, wyłączające odpowiedzialność sprawcy za wyrządzoną szkodę.

W przypadku kodeksu pracy jest to przepis art. 117 § 2, wyłączający odpowiedzialność pracownika za ryzyko gospodarcze pracodawcy:

Art. 117 § 2 kodeksu pracy
Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.”

W przypadku kodeksu cywilnego jest to art. 425 wyłączający odpowiedzialność osób znajdujących się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli (niepoczytalność).

Art. 425 kodeksu cywilnego
§ 1. Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.
§ 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Masz pytania ?

Napisz do mnie, porozmawiajmy !

piotr.bazyluk@prawospolekhandlowych.pl

Przeczytaj również: Czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością musi zwalniać pracownika na szczepienie przeciwko COVID-19 ?